Polityka Spójności 2014-2020
Polityka spójności Unii Europejskiej ma na celu wyrównywanie różnic w rozwoju regionów oraz stanowi najważniejsze narzędzie wdrażania zapisów strategii Europa 2020, której głównym założeniem jest stymulowanie inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączaniu społecznemu. W perspektywie 2014 - 2020 32,5% budżetu Unii Europejskiej czyli około 352 mld Euro zostanie przeznaczone na politykę spójności. Łączny proponowany budżet na lata 2014-2020 wynosi 376 mld EUR, włączając w to fundusze na nowy instrument „Łącząc Europę”, który ma stymulować realizację transgranicznych inwestycji w energetykę, transport i technologie informatyczne.
W październiku 2011 r. Komisja Europejska przyjęła projekt pakietu ustaw, określającego ramy polityki spójności UE na lata 2014-2020. Zaproponowano w nim szereg ważnych zmian w sposobie kreowania i wdrażania polityki spójności, w stosunku do obowiązujących w poprzedniej perspektywie finansowej. Należą do nich:
- skoncentrowanie na priorytetach strategii „Europa 2020”, tzn. na inteligentnym i zrównoważonym rozwoju sprzyjającym wzrostowi zatrudnienia;
- nagradzanie wysokiej wydajności;
- wspieranie planowania zintegrowanego;
- skoncentrowanie na wynikach – monitorowanie postępów w osiąganiu uzgodnionych celów;
- wzmacnianie spójności terytorialnej;
- upraszczanie systemu udzielania pomocy.
Pakiet ten towarzyszył przyjęciu przez Komisję w czerwcu 2011 roku propozycji kolejnych wieloletnich ram finansowych dla okresu 2014-2020 [2], czyli budżetu na realizację strategii „Europa 2020”.
W swojej propozycji Komisja stwierdziła, że polityka spójności powinna pozostać podstawowym elementem następnego pakietu finansowego, i podkreśliła jej kluczową rolę w realizacji strategii „Europa 2020”.
Po stronie unijnej, wdrażanie Funduszy Europejskich regulują stosowne rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE dotyczące perspektywy 2014-2020.
Polityka spójności a Polska[3]
Z budżetu polityki spójności na lata 2014-2020 Polska otrzyma 82,5 mld euro. Na kwotę tę składają się:
- kwota na realizację Umowy Partnerstwa ok. 77,6 mld euro (w tym: ok. 76,9 mld euro dostępnych w programach operacyjnych, z tego ponad 252 mln euro na wsparcie bezrobotnej i nie uczącej się młodzieży oraz ok. 700 mln euro dostępnych w programach Europejskiej Współpracy Terytorialnej),
- 4,1 mld euro na projekty infrastrukturalne o znaczeniu europejskim w obszarze transportu, energetyki i technologii informacyjnych w ramach instrumentu „Łącząc Europę”,
- ok. 473 mln euro z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) na programy, które zapewnią żywność dla osób najbardziej potrzebujących oraz odzież i inne podstawowe artykuły osobom bezdomnym oraz dzieciom w trudnej sytuacji materialnej,
- ok. 287 mln z zarządzanej przez KE, ogólnej puli przeznaczonej na pomoc techniczną,
- ok 71 mln euro na działania innowacyjne związane z rozwojem obszarów miejskich.
Głównym dokumentem regulującym wdrażanie polityki spójności w Polsce jest Umowa Partnerstwa zatwierdzona przez Komisję Europejską 23 maja 2014 r. Jest to najważniejszy dokument określający strategię inwestowania nowej puli środków europejskich w naszym kraju.
Umowa Partnerstwa określa:
- najważniejsze zasady inwestowania funduszy unijnych,
- powiązania pomiędzy funduszami a dokumentami strategicznymi,
- podział funduszy na poszczególne dziedziny,
- układ programów operacyjnych,
- podział odpowiedzialności za zarządzanie pieniędzmi europejskimi pomiędzy szczebel regionalny i centralny.
Umowa przewiduje inwestowanie w te obszary, które w największym stopniu przyczynią się do rozwoju Polski, m.in.:
- rozwój nowoczesnej infrastruktury transportowej, energetycznej i informacyjno komunikacyjnej;
- tworzenie sprzyjającego innowacjom środowiska biznesowego;
- zwiększanie aktywności zawodowej w ramach udoskonalonej polityki zatrudnienia, włączenia społecznego i edukacji;
- rozwój zasobooszczędnej gospodarki przyjaznej środowisku.
Nominalnie największe inwestycje obejmą infrastrukturę transportową (drogową i kolejową). Największy wzrost wydatków dotyczyć będzie innowacyjności i wsparcia przedsiębiorców. Dzięki szerszej ofercie zwrotnych instrumentów finansowych (m.in. pożyczek, poręczeń) będzie można wesprzeć więcej projektów realizowanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Nadal finansowane będą inwestycje w ochronę środowiska i energetykę, także projekty m.in. z dziedziny kultury, zatrudnienia, edukacji czy przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
W nowej perspektywie większą niż dotychczas pulą środków będą zarządzać samorządy województw (40% wszystkich środków wobec ok. 25% w latach 2007-2013).
Nominalnie, w dyspozycji regionów pozostawać będzie kwota - 31,28 mld euro. Województwa zainwestują ją poprzez regionalne programy operacyjne. Programy regionalne będą dwufunduszowe, tj. finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego, co stanowi nowość w porównaniu z perspektywą 2007-2013.
Ogólnie rzecz biorąc, polityka spójności będzie wdrażana w Polsce poprzez 22 programy operacyjne, w tym:
- 16 programów regionalnych (wojewódzkich),
- 1 program ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej (w tym podlaskiego),
- 5 programów krajowych.
Krajowe i regionalne programy operacyjne[4]
W latach 2014-2020 fundusze polityki spójności zostaną zainwestowane poprzez 6 krajowych programów operacyjnych, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej (lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie), dla których punkt odniesienia stanowi Umowa Partnerstwa. Programami krajowymi zarządzać będzie minister właściwy ds. rozwoju regionalnego. Krajowe programy operacyjne obecnie są w trakcie negocjacji z Komisją Europejską.
Podział środków unijnych na programy krajowe przedstawia poniższa tabela.
Tabela 1. Podział środków unijnych na krajowe programy operacyjne
Program Infrastruktura i Środowisko |
27,41 mld euro |
Program Inteligentny Rozwój |
8,61 mld euro |
Program Polska Cyfrowa |
2,17 mld euro |
Program Wiedza Edukacja Rozwój |
4,69 mld euro |
Program Polska Wschodnia |
2 mld euro |
Program Pomoc Techniczna |
700,12 mln euro |
Aktualnie trwają negocjacje z Komisją Europejską dotyczące kształtu programów regionalnych.
Tabela 2. Podział środków unijnych na programy regionalne przedstawia poniższa tabela.
WOJEWÓDZTWO |
CAŁKOWITA ALOKACJA NA RPO |
Dolnośląskie |
2 252 546 589 |
Kujawsko-Pomorskie |
1 903 540 287 |
Lubelskie |
2 230 958 174 |
Lubuskie |
906 929 693 |
Łódzkie |
2 256 049 115 |
Małopolskie |
2 878 215 972 |
Opolskie |
944 967 792 |
Podkarpackie |
2 114 243 760 |
Podlaskie |
1 213 595 877 |
Pomorskie |
1 864 811 698 |
Śląskie |
3 476 937 134 |
Świętokrzyskie |
1 364 543 593 |
Warmińsko-Mazurskie |
1 728 272 095 |
Wielkopolskie |
2 450 206 417 |
Zachodnipomorskie |
1 601 239 216 |
Razem 15 |
29 187 057 412 |
Mazowieckie |
2 089 840 138 |
Razem 16 |
31 276 897 550 |
Więcej o polityce spójności:
http://ec.europa.eu/regional_policy/what/future/index_pl.cfm
[1] Opracowano na podstawie: „Polityka spójności 2014 -2020 Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia”, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Bruksela 2011, dostępny w Internecie: http://ec.europa.eu/regional_policy/index_en.htm.
[2] COM(2011) 500 wersja ostateczna.
[3] Opracowano na podstawie: http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx
[4] http://www.mir.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie_2014_2020/strony/start.aspx